بقه بندي علائم
تاكنون طبقهبندي متفاوتي ارائه شده است. در اين ميان سادهترين طبقهبندي، علائم را به دو گروه علائم حقيقي و علائم مجازي تقسيم و سپس هريك از آنها به سه دسته علائم مكاني يا موقع، خطي و سطحي طبقهبندي نمودهاند.
1ـ علائم حقيقي: تمام علائمي كه عناصر و پديدههاي فيزيكي و قابل رؤيت را نشان ميدهند جزء علائم حقيقي محسوب ميگردند.
2ـ علائم مجازي: شامل كليه علائمي است كه موضوع مورد نمايش آنها يا وجود خارجي نداشته يا نافذ شكل قابل مشاهده ميباشد (مانند تراكم جمعيت يا ميزان سود).
حال به توضيح انواع علائم قراردادي در طبقهبندي علائم ميپردازيم:
1-7- انواع علائم قراردادي
ـ علائم قراردادي مكاني
علائم نقطهاي آن دسته از علائم مكاني هستند كه به صورت دايره، مثلث، مربع يا اشكال كوچك ديگر با قطرهاي متفاوت در نقشه ظاهر ميشوند و معمولاً موقعيت يك عارضه يا پديده را نمايش ميدهند. با تغيير شكل، اندازه و رنگ علائم نقطهاي ميتوان تعداد زيادي علائم بوجود آورد. نقطه براي نمايش شهر، مثلث براي نمايش ايستگاه، مثلثبندي و دايره براي نمايش جمعيت يك شهر بكار ميرود. علائم نقطهاي هم براي نشان دادن خصوصيات كمي و هم براي نمايش خصوصيات كيفي اطلاعات مورد استفاده قرار ميگيرد.
به عنوان مثال، با تغيير قطر يك دايره ميتوان شهرها را برحسب اهميتشان نمايش داد.
ـ علائم قراردادي خطي
علائم خطي موارد استعمال بسيار زيادي در نقشه دارد. با تغيير شكل، ضخامت و رنگ خطوط ميتوان علائم خطي متعددي بوجود آورد. علائم خطي معمولاً امتداد يك عارضه را در روي زمين نشان ميدهد.
ـ علائم سطحي
علائم سطحي آن دسته از علائم هستند كه مساحتي از نقشه را اشغال كرده باشند. چون شكل و ابعاد يك ناحيه در روي نقشه به شكل و اندازهي طبيعي آن در روي زمين بستگي دارد، از اين جهت خصوصيت فرم و اندازه كه در علائم نقطهاي و خطي بكار ميرود، در مورد علائم سطحي مطرح نميشود.
دو نكته مهم را دربارهي علائم در جدول راهنما بايد رعايت كرد. اول اينكه در انتخاب علائم بايد به واقعيت نزديك باشند. به طور مثال اگر از هواپيما براي نشان دادن فرودگاه استفاده ميكنيم، شكل ما به هواپيما شبيه باشد. ديگر اينكه اندازه شكل انتخابي در داخل نقشه با اندازهي نقشه تناسب داشته باشد.
رنگها
همچنان كه از علائم براي توجيه جدول راهنما استفاده ميكنيم، استفاده از رنگها نيز همين كاربرد را دارد، يعني قابل توجيه است. در رنگها،
ـ رنگ سفيد براي نشان دادن برفها و ابرها
ـ رنگ قهوهاي براي نشان دادن ارتفاعات
ـ رنگ زرد براي نمايش دشتها
ـ رنگ سبز براي نمايش رويش گياهي، جلگهها . . .
ـ رنگ آبي براي نشان دادن پهنههاي آبي و رودها
ـ رنگ قرمز براي نمايش ساختمانها و جادهها
ـ رنگ سياه براي نوشتن اسامي و نامها
در بهره گيري از رنگها به دو مورد اساسي بايد توجه داشت:
نخست اينكه رنگها هم خانواده باشند، مثل استفاده از رنگ قهوه اي و زرد. ديگر اينكه رنگها پلهاي باشد. به طور مثال: براي نمايش ارتفاع كم به زياد، رنگ قهوه اي از كمرنگ شروع و به قهوه اي پر رنگ تمام ميشود يا در مورد عمق يا ژرفا از عمق كم به عمق زياد، رنگ آبي كمرنگ و درنهايت آبي پر رنگ به خود ميگيرد.
ـ جهت شمال
در جدول راهنما و يا گاهي در خارج آن و در پايين نقشه جهت شمال را با فلش يا حرف N نمايش ميدهيم.
نحوه استفاده از نقشه بهويژه بر روي زمين
زماني يك كاربر نقشهاي از شهر يا مكاني ديگر در دست دارد، استفاده درست از آن به گونهاي كه بتواند محل مورد نظر را پيدا كند، بسيار اهميت دارد. براي اين كار به طور نمونه اگر نقشهاي از تهران را در دست داشته باشند و بخواهد ميدان انقلاب را در محلي كه از شهر تهران ايستاده پيدا كند، شرط لازم و كافي اين است كه اول بايد شمال نقشه (كه همان بالاي هر نقشهاي است) را بر شمال جغرافيايي يا واقعي تهران منطبق كند. در اين صورت به آساني ميتواند به هر نقطهاي كه بخواهد از محلي كه در تهران ايتساده حركت و آن را پيدا كند. بنابراين با انطباق شمال نقشه بر شمال واقعي يا جغرافيايي مكان، جنوب، شرق و غرب نقشه يقينا بر جنوب، شرق و غرب جغرافيايي منطبق خواهد شد. در غير اينصورت استفاده از نقشه و پيدا كردن محلهاي مورد نظر بر روي زمين مشكل خواهد بود.
طبقه بندي نقشهها
نقشه به عنوان مهمترين ابزار از تنوع بسياري برخوردار است.
علت اين امر تنوع و فراواني پديدههاي سطح زمين است و نميتوان تمامي آنها را در يك نقشه نشان داد. از اين رو براي نمايش اين پديدهها و نيز براي پرهيز از شلوغي نقشه و با توجه به هدف نقشه بسياري از آنها حذف ميگردد و تنها پديدههايي در روي نقشه نمايش داده ميشود كه مورد نياز باشند. تاكنون طبقهبنديهاي متفاوتي از نقشه به عمل آمده كه برحسب موضوع، مقياس و يا محتوي نقشهها انجام گرفته است.
الف ـ طبقه بندي نقشه ها براساس موضوع
در اين طبقهبندي نقشههاي جغرافيايي به هفت گروه تقسيم ميشوند:
1ـ نقشه ناهمواريها: كليه نقشههايي كه بعد سوم را نمايش ميدهند مانند توپوگرافي، زمينشناسي، ژئومورفولوژي و ... .
2ـ نقشه هاي قابليت اراضي: شامل نقشههاي خاك، پوشش گياهي، منابع آب، كاربري زمين.
3ـ نقشه هاي اقليمي: مانند نقشههاي اقليمي و آب و هوايي، ايزومتري، ايزوپلت.
4ـ نقشه هاي اقتصادي: مانند نقشههاي كشاورزي، صنعتي و خدماتي.
5ـ نقشه هاي جمعيتي: مانند نقشههاي پراكندگي، تراكم، رشد و گروههاي سني جمعيت.
6ـ نقشه هاي سكونتگاهي: مانند نقشههاي سكونتگاهي، نقشههاي ساختماني، نقشههاي هادي و نقشههاي جامع.
7ـ نقشه هاي فرهنگي: مانند نقشههاي توريستي، نقشههاي سياسي، فرهنگي و مذهبي.
ب ـ طبقه بندي نقشه براساس مقياس
ميزان دقت نقشه وابسته به مقياس آن است و به پنج گروه تقسيم ميگردند:
1ـ مقياس خيلي بزرگ كمتر از 10,000 >
2ـ مقياس بزرگ 50,000 - 10,000
3ـ مقياس متوسط 500,000 - 50,000
4ـ مقياس كوچك 1000,000 - 500,000
5ـ خيلي كوچك بيشتر از 1000,000<
ج ـ طبقه بندي نقشهها براساس نوع محتوي و زمينه كاربرد
1ـ نقشههاي عمومي كه منحصرا پديدههاي فيزيكي نسبتا ثابت طبيعي (مانند كوهها و جنگلها) و انساني (مانند شهرها، جادهها) كه شكل مشخص دارند ديده ميشود. اين نقشهها به پنج قسمت نقشههاي قارهاي، نقشههاي منطقهاي، نقشههاي كشوري و نقشههاي توپوگرافي تقسيم ميشود.
2ـ نقشههاي ويژه كه همان نقشههاي موضوعي هستند كه شامل: نقشههاي ناوبري هوايي يا چارت هوانوردي، نقشههاي دريانوردي يا چارتهاي دريايي، نقشههاي راه، نقشههاي توريستي و گردشگري، نقشههاي شهري و نقشه ثبت املاكي (كاداستر) و نقشههاي الگو (نقشههاي آيندهنگر و پيشبيني شده) است.
مهمترين آنها نقشههايي است كه توسط شهرداريها براي مناطق شهري ترسيم ميگردند. احداث معابر جديد و تعريض معابر قديمي قبل از آنكه اقدامي در زمينه ايجاد آنها در محدوده شهر انجام ميگيرد.
منابع
1ـ جعفري، عباس، 1363، نقشهخواني گيتاشناسي، تهران، انتشارات گيتاشناسي، چاپ اوّل.
2ـ جعفري، عباس، 1380، نقشهخواني، تهران، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، چاپ دوم.
قطب هاي جغرافيايي
•در نيم راه قطب هاي جغرافيايي خطــي فرضي به نام استوا در نظر گرفته مي شود كه زمين را به دو نيم كره شمال و جنوبي تقسيم مي كند.
•زمين تقريباً يك كـره ي كامل است. و از آنجــا كه كره زمين مي چرخد ، دو نقطـه اي را كه در بالا و پايين زمين حـول آن مي چرخد مي توان نقاط مبدأ را در نظــر گرفت. به اين دو نقطـه قطب هاي جغرافيـايي گويند.
عرض جغرافيايي
•تعدادي دايره فرضي به نام مـدار به موازات استوا رسم مي شود كه عـرض جغرافيـايي را نشان مي دهد و بــه 90 درجه شمـالي و جنـوبي تقسيــم شده اند.
طول جغرافيايي
•طول جغرافيايي را با نصف النهــارها مشخص مي كنند.
• نصف النهارها دوايـري فرضي هستند كه از دو قطب مي گذرند.
•يك نصف النهـار را بعنـوان مبنا انتخــاب كرده اند كه طـول آن صفــر است ( گرينويچ) فاصله نصف النهـار ها از يكديگر در استـوا حداكثـر و رو به قطــب ها به تدريــج كم مي شود تا به صفــر مي رسنـد.
• حداكـثر مقـدار طول جغرافيايي 180 درجـه است يعني معـادل نصف محيط زمين
نقشه MAP
اهميت نقشه
•اطلاعات سودمندي از قبيل مسافت ، موقعيت ، ارتفاع ، راههاي ارتباطي ، و ... را در اختيـار ما قرار مي دهد.
•آگاهي با ساير مناطق و سرزمينها و اطلاعات اشخـاص منحصـر به محيط زيست خويـش نمي گردد.
مقياس عددي
•به صورت عدد مي باشد.
•براي آنكه محاسبه آن به سرعت انجـام گيرد كسري نمايش داده مي شود.
•1/N*1000 هر ميليمتـر در نقشه N متـر طول را روي زمين نشان مي دهد.
مقياس خطي يا ترسيمي
•در زير آن خطي به صورت نوار كشيده شده است.
•طول آن بر حسب فاصله ها در روي زمـين مشخص مي شود.
:: موضوعات مرتبط:
معرفي پيشاهنگي ,
اشعار ، سرود ، دست ها و...... پيشاهنگي ,
,
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0